WYROK TSUE C 570/21 – GOSPODARCZY CEL KREDYTU NIE POZBAWIA OCHRONY KONSUMENCKIEJ!

W dniu 8 czerw­ca 2023 r. Try­bu­nał Spra­wie­dli­wo­ści Unii Euro­pej­skiej (TSUE) wydał kolej­ny waż­ny dla Fran­ko­wi­czów wyrok! Tym razem cho­dzi­ło o roz­strzy­gnię­cie, jak oddzie­lić kre­dyt kon­su­menc­ki od niekonsumenckiego?

W kon­tek­ście spraw doty­czą­cych kre­dy­tów fran­ko­wych, roz­róż­nie­nie to, jak i sam sta­tus kon­su­men­ta jest klu­czo­wy, ponie­waż otwie­ra dostęp do ochro­ny praw­nej prze­wi­dzia­nej w Kodek­sie Cywil­nym, a w tym tak­że moż­li­wość powo­ły­wa­nia się na klau­zu­le niedozwolone.

Zgod­nie z Art.  385¹ Kodek­su Cywil­ne­go, posta­no­wie­nia umo­wy zawie­ra­nej z kon­su­men­tem nie­uzgod­nio­ne indy­wi­du­al­nie nie wią­żą go, jeże­li kształ­tu­ją jego pra­wa i obo­wiąz­ki w spo­sób sprzecz­ny z dobry­mi oby­cza­ja­mi, rażą­co naru­sza­jąc jego inte­re­sy (nie­do­zwo­lo­ne posta­no­wie­nia umow­ne). Klau­zu­le takie są bez­sku­tecz­ne i nie wią­żą stron. W sytu­acji, gdy Fran­ko­wicz posia­da sta­tus kon­su­men­ta, ma moż­li­wość powo­ła­nia się na te klau­zu­le nie­do­zwo­lo­ne w toku pro­ce­su, co uła­twi unie­waż­nie­nie umo­wy kredytowej.

A zatem gdzie jest gra­ni­ca oddzie­la­ją­ca kre­dyt kon­su­menc­ki od kre­dy­tu zawar­te­go w związ­ku z dzia­łal­no­ścią gospo­dar­czą? W taj kwe­stii się do TSUE Sąd Rejo­no­wy dla War­sza­wy – Woli. Roz­pa­try­wał on spra­wę mał­żon­ków, któ­rzy doma­ga­li się od ban­ku zapła­ty bez­pod­staw­nie pobra­nych, w ich oce­nie, rat w opar­ciu o abu­zyw­ne posta­no­wie­nia umo­wy kre­dy­tu indek­so­wa­ne­go do CHF. Bank wska­zy­wał nato­miast, że umo­wa kre­dy­tu zosta­ła zawar­ta w celu gospo­dar­czym. Jedo­cze­śnie war­to zazna­czyć, że w sta­nie fak­tycz­nym roz­po­zna­wa­nej spra­wy środ­ki prze­zna­czo­ne na cele zwią­za­ne z dzia­łal­no­ścią gospo­dar­czą jed­ne­go z kre­dy­to­bior­ców sta­no­wi­ły 35% wypła­co­nej kwo­ty, zaś 65 % środ­ków było prze­zna­czo­nych na cele kon­sump­cyj­ne, nie­zwią­za­ne z dzia­łal­no­ścią gospo­dar­czą kre­dy­to­bior­ców — w prze­wa­ża­ją­cym stop­niu na remont nie­ru­cho­mo­ści. Celem zwią­za­nym z dzia­łal­no­ścią gospo­dar­czą jed­ne­go z kre­dy­to­bior­ców była spła­ta zobo­wią­zań zwią­za­nych z pro­wa­dze­niem dzia­łal­no­ści gospo­dar­czej. Co istot­ne, kre­dy­to­daw­ca wyma­gał spła­ty tych zobo­wią­zań, co było warun­kiem zawar­cia umo­wy tzw. kre­dy­tu frankowego.

W wyro­ku C‑570–21 TSUE stwier­dził, że art. 2 lit. b) dyrek­ty­wy 93/13 nale­ży inter­pre­to­wać w ten spo­sób, że poję­cie „kon­su­men­ta” w rozu­mie­niu tego prze­pi­su obej­mu­je oso­bę, któ­ra zawar­ła umo­wę kre­dy­tu do użyt­ku czę­ścio­wo zwią­za­ne­go z jej dzia­łal­no­ścią gospo­dar­czą lub zawo­do­wą, a w czę­ści nie­zwią­za­ne­go z tą dzia­łal­no­ścią, wspól­nie z innym kre­dy­to­bior­cą, któ­ry nie dzia­łał w ramach swo­jej dzia­łal­no­ści gospo­dar­czej lub zawo­do­wej, jeże­li cel dzia­łal­no­ści gospo­dar­czej lub zawo­do­wej jest tak ogra­ni­czo­ny, że nie jest on domi­nu­ją­cy w ogól­nym kon­tek­ście tej umowy.

Ponad­to w tym samym wyro­ku TSUE wska­zał, że art. 2 lit. b) dyrek­ty­wy 93/13 nale­ży inter­pre­to­wać w ten spo­sób, że w celu usta­le­nia, czy dana oso­ba jest obję­ta zakre­sem poję­cia „kon­su­men­ta” w rozu­mie­niu tego prze­pi­su, a w szcze­gól­no­ści, czy gospo­dar­czy cel umo­wy kre­dy­tu zawar­tej przez tę oso­bę jest tak ogra­ni­czo­ny, że nie jest on domi­nu­ją­cy w ogól­nym kon­tek­ście tej umo­wy, sąd odsy­ła­ją­cy jest zobo­wią­za­ny uwzględ­nić wszyst­kie istot­ne oko­licz­no­ści towa­rzy­szą­ce tej umo­wie, zarów­no ilo­ścio­we, jak i jako­ścio­we, takie jak w szcze­gól­no­ści podział wyko­rzy­sta­nia poży­czo­ne­go kapi­ta­łu na dzia­łal­ność zawo­do­wą i poza­za­wo­do­wą, a w przy­pad­ku więk­szej licz­by kre­dy­to­bior­ców oko­licz­ność, że tyl­ko jeden z nich reali­zu­je cel gospo­dar­czy lub że kre­dy­to­daw­ca uza­leż­nił udzie­le­nie kre­dy­tu prze­zna­czo­ne­go na cele kon­su­menc­kie od czę­ścio­we­go prze­zna­cze­nia poży­czo­nej kwo­ty na spła­tę dłu­gów zwią­za­nych z dzia­łal­no­ścią gospo­dar­czą lub zawodową.

Co wię­cej, sta­no­wi­sko wyra­żo­ne przez TSUE podzie­la Rzecz­nik Finan­so­wy, któ­ry jak sam zazna­cza, wła­ści­we sądy powin­ny w zawi­słych przed nimi spra­wach szcze­gó­ło­wo badać oko­licz­no­ści ilo­ścio­we oraz jako­ścio­we przy doko­ny­wa­niu oce­ny czy gospo­dar­czy cel umo­wy kre­dy­tu indek­so­wa­ne­go do walu­ty obcej jest tak ogra­ni­czo­ny, że nie jest on domi­nu­ją­cy w ogól­nym kon­tek­ście umo­wy kredytowej.

Pod­su­mo­wu­jąc, sta­tus kon­su­men­ta mogą posia­dać tak­że oso­by, któ­re zacią­gnę­ły kre­dyt rów­nież w celu zwią­za­nym z pro­wa­dzo­ną dzia­łal­no­ścią gospo­dar­czą, nawet w przy­pad­ku, gdy cel ten nie ma cha­rak­te­ru na tyle mar­gi­nal­ne­go, iż odgry­wa on jedy­nie nikłą rolę w ogól­nym kon­tek­ście danej umo­wy. Jed­no­cze­śnie jed­nak cel ten nie powi­nien być domi­nu­ją­cy wzglę­dem czę­ści kre­dy­tu prze­zna­czo­nej na cele nie­zwią­za­ne z pro­wa­dze­niem dzia­łal­no­ści. Decy­du­ją­ce o tym będą oko­licz­no­ści fak­tycz­ne spra­wy, któ­re powi­nien zba­dać pod tym kątem sąd ją roz­po­zna­ją­cy. Od teraz fakt, czy nie­ru­cho­mość była wynaj­mo­wa­na lub czy zare­je­stro­wa­no albo nawet pro­wa­dzo­no w niej dzia­łal­ność gospo­dar­czą, nie powi­nien sta­no­wić dla sądu prze­szko­dy w roz­pa­try­wa­niu umo­wy pod kątem jej nieważności.

Tego typu mie­sza­ne kre­dy­ty, zacią­ga­ne w czę­ści dla celów kon­sump­cyj­nych, a w czę­ści w związ­ku z pro­wa­dzo­ną dzia­łal­no­ścią gospo­dar­czą, sta­no­wią ok. 10 proc. wpły­wa­ją­cych aktu­al­nie do Sądu Okrę­go­we­go w War­sza­wie, a sędzio­wie je roz­po­zna­ją­cy już na eta­pie wstęp­nej kon­tro­li pozwu mają wąt­pli­wo­ści, czy daną spra­wę trak­to­wać jako kon­su­menc­ką, czy gospo­dar­czą. Wska­zów­ki TSUE w tym zakre­sie, tj. gdzie jest gra­ni­ca oddzie­la­ją­ca kre­dyt kon­su­menc­ki od kre­dy­tu powią­za­ne­go z dzia­łal­no­ścią gospo­dar­czą mogą uła­twić i przy­śpie­szyć roz­pa­try­wa­nie takich spraw.