Sankcja kredytu darmowego — czy można zamienić drogi kredyt na darmowy?

W ostat­nich latach publicz­na deba­ta na temat klau­zul abu­zyw­nych w umo­wach ban­ko­wych zosta­ła w cało­ści zdo­mi­no­wa­na przez pro­ble­my kre­dy­tów fran­ko­wych. Oka­zu­je się jed­nak, że nie tyl­ko Fran­ko­wi­cze mogą liczyć na dar­mo­we kre­dy­ty, a to za spra­wą tzw. sank­cji kre­dy­tu dar­mo­we­go (SKD), czy­li narzę­dzia, któ­re pozwa­la kre­dy­to­bior­com, rów­nież tym posia­da­ją­cym kre­dyt w zło­tów­kach, unik­nąć pła­ce­nia na rzecz insty­tu­cji udzie­la­ją­cej im finan­so­wa­nia jakich­kol­wiek opłat i pro­wi­zji. Przy speł­nie­niu odpo­wied­nich warun­ków i zasto­so­wa­niu sank­cji posia­dacz kre­dy­tu zobo­wią­za­ny jest wyłącz­nie do spła­ty same­go kapi­ta­łu, bez koniecz­no­ści pono­sze­nia żad­nych dodat­ko­wych opłat.

Zacznij­my zatem od począt­ku, czym dokład­nie jest SKD oraz jakie warun­ki trze­ba spełnić?

W 2011 roku wpro­wa­dzo­no w Pol­sce usta­wę o kre­dy­cie kon­su­menc­kim, za pomo­cą któ­rej zaim­ple­men­to­wa­no do pol­skie­go pra­wa roz­wią­za­nia unij­ne, zawar­te w dyrek­ty­wie 2008/48/WE. Klu­czo­wy w oma­wia­nej kwe­stii jest art. 45 niniej­szej usta­wy, wpro­wa­dza­ją­cy do pol­skie­go pra­wa tzw. sank­cję kre­dy­tu dar­mo­we­go (SKD). Sank­cja kre­dy­tu dar­mo­we­go jest pra­wem kon­su­men­ta do zamia­ny kre­dy­tu na bez­kosz­to­wy w przy­pad­kach, kie­dy kre­dy­to­daw­ca dopu­ścił się naru­szeń wymie­nio­nych w art. 45. Odno­szą się one do sytu­acji, gdy w umo­wie zosta­ły zawar­te zapi­sy nie­zgod­ne z usta­wą lub brak jest zapi­sów, któ­rych usta­wa wyma­ga. Wśród naj­częst­szych błę­dów popeł­nia­nych przez ban­ki, moż­na wymienić:

- błęd­ne wska­za­nie kwo­ty wypła­ca­ne­go kredytu,

- nie­pra­wi­dło­we okre­śle­nie odse­tek do spłaty,

- nało­że­nie zbyt wyso­kich kosz­tów pozaodsetkowych,

- błęd­ne wyli­cze­nie rze­czy­wi­stej rocz­nej sto­py opro­cen­to­wa­nia (RRSO),

- nali­cza­nie odse­tek od kosz­tów, takich jak pro­wi­zja czy ubezpieczenia.

Zgod­nie z Wyro­kiem Sądu Okrę­go­we­go w War­sza­wie z dnia 20 kwiet­nia 2023 r. (sygn. akt V Ca 745/23) do sko­rzy­sta­nia z sank­cji kre­dy­tu dar­mo­we­go wystar­cza­ją­ce jest uchy­bie­nie przez kre­dy­to­daw­cę cho­ciaż­by jed­ne­mu z obo­wiąz­ków do któ­rych odsy­ła art. 45 ust 1 usta­wy o kre­dy­cie konsumenckim.

Głów­nym celem sank­cji dar­mo­we­go kre­dy­tu jest zabez­pie­cze­nie praw kon­su­men­tów. Zła­ma­nie wspo­mnia­nych zasad wią­że się z sank­cją dla ban­ków w posta­ci dar­mo­we­go kre­dy­tu, sta­no­wią­ce­go swe­go rodza­ju rekom­pen­sa­tę dla poszko­do­wa­ne­go kredytobiorcy.

Do sank­cji dar­mo­we­go kre­dy­tu kwa­li­fi­ku­ją się umo­wy mają­ce cha­rak­ter pożycz­ki lub kre­dy­tu kon­su­menc­kie­go, wyra­żo­ne w zło­tów­kach lub w dowol­nej innej walu­cie. Co waż­ne, wyso­kość zobo­wią­za­nia nie może prze­kra­czać kwo­ty 255 550 zł. Dodat­ko­wo nie może być to kre­dyt hipo­tecz­ny, a tak­że kre­dyt zacią­ga­ny na cele zwią­za­ne z pro­wa­dzo­ną dzia­łal­no­ścią gospo­dar­czą. Pra­wo do sank­cji kre­dy­tu dar­mo­we­go jest pra­wem, któ­re uzy­sku­je­my po zło­że­niu oświad­cze­nia oraz wska­za­niu wad praw­nych zawar­tych w umo­wie. War­to pamię­tać, że z SKD moż­na sko­rzy­stać nie tyl­ko trak­cie spła­ty, ale rów­nież w okre­sie 12 mie­się­cy po spła­cie ostat­niej raty.

Oczy­wi­ście ban­ki zawsze będą upie­ra­ły się, że umo­wa jest pra­wi­dło­wa i nie zawie­ra żad­nych błę­dów, a tak­że powin­na być nadal wyko­ny­wa­na na usta­lo­nych zasa­dach. W tej sytu­acji koniecz­ne może być sko­rzy­sta­nie ze wspar­cia Rzecz­ni­ka Finan­so­we­go czy też skie­ro­wa­nie spra­wy na dro­gę postę­po­wa­nia sądo­we­go. Spra­wy sądo­we doty­czą­ce sank­cji kre­dy­tu dar­mo­we­go są dość świe­żą prak­ty­ką, war­to jed­nak wska­zać, że na tere­nie całe­go kra­ju zapa­da coraz wię­cej korzyst­nych dla Kre­dy­to­bior­ców wyro­ków w spra­wach SKD np. Wyrok SR dla War­sza­wy-Moko­to­wa w War­sza­wie w spra­wie o sygn. akt XVI C 345/22, w któ­rej Sąd przy­chy­lił się do argu­men­ta­cji Kre­dy­to­bior­cy i zasto­so­wał wobec pozwa­ne­go Ban­ku tzw. sank­cję kre­dy­tu dar­mo­we­go. Poja­wia­ją się rów­nież pierw­sze pra­wo­moc­ne orze­cze­nia, korzyst­ne dla Kre­dy­to­bior­ców, kształ­tu­ją­ce linię orzecz­ni­czą w całym kraju. 

Dodat­ko­wo od nie­daw­na kon­su­men­ci, któ­rzy chcą wal­czyć z ban­kiem, mogą powo­ły­wać się nie tyl­ko na zapi­sy usta­wy o kre­dy­cie kon­su­menc­kim, ale rów­nież na wyrok TSUE z 23 listo­pa­da 2023 roku (sygna­tu­ra spra­wy C‑321/22). W wyro­ku tym unij­ni sędzio­wie zgod­nie uzna­li, że w przy­pad­ku gdy kredytodawca/pożyczkodawca umie­ścił w umo­wie pro­wi­zje i opła­ty w wyso­ko­ści nie­współ­mier­nej do ofe­ro­wa­nej w zamian usłu­gi, jego klient może żądać nie­waż­no­ści takiej umo­wy, nawet jeśli poten­cjal­nie przy­słu­gu­je mu inne roszczenie.

Zgod­nie z sza­cun­ka­mi, w Pol­sce aktyw­nych jest aż ok. 16 milio­nów umów kre­dy­tów kon­su­menc­kich! Zda­niem eks­per­tów ponad poła­wia z nich zawie­ra błę­dy kwa­li­fi­ku­ją­ce je do SKD. W naj­bliż­szym cza­sie moż­na zatem spo­dzie­wać się upo­wszech­nie­nia tego typu pozwów, a sek­tor ban­ko­wy, któ­ry wyko­rzy­stu­je swo­ją domi­nu­ją­cą pozy­cję w rela­cjach z kon­su­men­ta­mi, może z nie­po­ko­jem spo­glą­dać w przyszłość.