Opinia Rzecznika Generalnego TSUE z 16 lutego 2023 r. ws. C‑520/21

Rzecz­nik Gene­ral­ny w spra­wie C‑520/21 doty­czą­cej dopusz­czal­no­ści żąda­nia przez ban­ki tzw. wyna­gro­dze­nia za korzy­sta­nie z kapi­ta­łu po unie­waż­nie­niu umo­wy kre­dy­tu walo­ry­zo­wa­ne­go walu­tą obcą, w peł­ni poparł argu­men­ta­cję zapre­zen­to­wa­ną przez Rzecz­ni­ka Finan­so­we­go. Wyda­na opi­nia doty­czy pytań, jakie SR dla War­sza­wy-Śród­mie­ścia skie­ro­wał w spra­wie o sygn. akt I C 1297/21 do TSUE, a mianowicie:

Czy art. 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrek­ty­wy 93/13/EWG, a tak­że zasa­dy sku­tecz­no­ści, pew­no­ści pra­wa i pro­por­cjo­nal­no­ści nale­ży inter­pre­to­wać w ten spo­sób, że sto­ją one na prze­szko­dzie wykład­ni sądo­wej prze­pi­sów kra­jo­wych, zgod­nie z któ­rą stro­ny oprócz zwro­tu pie­nię­dzy zapła­co­nych w wyko­na­niu tej umo­wy (bank zwra­ca kapi­tał kre­dy­tu, kon­su­ment – raty, opła­ty, pro­wi­zje i skład­ki ubez­pie­cze­nio­we) oraz odse­tek usta­wo­wych za opóź­nie­nie od chwi­li wezwa­nia do zapła­ty, mogą doma­gać się tak­że jakich­kol­wiek innych świad­czeń, w tym należ­no­ści (w szcze­gól­no­ści wyna­gro­dze­nia, odszko­do­wa­nia, zwro­tu kosz­tów lub walo­ry­za­cji świad­cze­nia) z tytu­łu tego, że:

1. speł­nia­ją­cy świad­cze­nie pie­nięż­ne został cza­so­wo pozba­wio­ny moż­li­wo­ści korzy­sta­nia ze swo­ich pie­nię­dzy, przez co utra­cił moż­li­wość zain­we­sto­wa­nia ich i osią­gnię­cia dzię­ki temu korzyści,
2. speł­nia­ją­cy świad­cze­nie pie­nięż­ne poniósł kosz­ty obsłu­gi umo­wy kre­dy­tu i prze­ka­za­nia pie­nię­dzy dru­giej stronie,
3. otrzy­mu­ją­cy świad­cze­nie pie­nięż­ne odniósł korzyść pole­ga­ją­cą na tym, że mógł cza­so­wo korzy­stać z cudzych pie­nię­dzy, w tym mógł je zain­we­sto­wać i dzię­ki temu uzy­skać korzyści,
4. otrzy­mu­ją­cy świad­cze­nie pie­nięż­ne cza­so­wo miał moż­li­wość korzy­sta­nia z cudzych pie­nię­dzy nie­od­płat­nie, co było­by nie­moż­li­we w warun­kach rynkowych,
5. war­tość nabyw­cza pie­nię­dzy spa­dła na sku­tek upły­wu cza­su, co ozna­cza real­ną stra­tę dla speł­nia­ją­ce­go świad­cze­nie pieniężne,
6. cza­so­we udo­stęp­nie­nie pie­nię­dzy do korzy­sta­nia może zostać potrak­to­wa­ne jako speł­nie­nie usłu­gi, za któ­rą speł­nia­ją­cy świad­cze­nie pie­nięż­ne nie otrzy­mał wynagrodzenia?

Zarów­no w opi­nii Rzecz­ni­ka Finan­so­we­go, któ­ry był aktyw­nym uczest­ni­kiem postę­po­wa­nia przez TSUE, jak też w wyda­nej opi­nii Rzecz­ni­ka Gene­ral­ne­go TSUE, po unie­waż­nie­niu przez sąd umo­wy kre­dy­tu, żąda­nie przez bank wyna­gro­dze­nia za korzy­sta­nie z kapi­ta­łu, jak rów­nież odse­tek za opóź­nie­nie, jest nie tyl­ko sprzecz­ne z cela­mi dyrek­ty­wy 93/13/EWG i udzie­lo­nej kon­su­men­to­wi na jej pod­sta­wie ochro­ny, ale tak­że nie znaj­du­je opar­cia w prze­pi­sach pra­wa krajowego.

Nega­tyw­nym skut­kiem inne­go sta­no­wi­ska było­by powsta­nie sytu­acji praw­nej i eko­no­micz­ne, w któ­rej przed­się­bior­ca sto­su­ją­cy nie­do­zwo­lo­ne posta­no­wie­nia umow­nie, mógł­by odnieść nawet więk­szą korzyść z unie­waż­nie­nia umo­wy kre­dy­tu niż z wyko­na­nia umo­wy zawie­ra­ją­cej nie­do­zwo­lo­ne posta­no­wie­nia umow­ne, co jest nie do pogo­dze­nia z celem dyrek­ty­wy 93/13/EWG, mają­cej za zada­nie chro­nić kon­su­men­tów w rela­cjach z przedsiębiorcami.

Dodat­ko­wo, w zakre­sie ewen­tu­al­nych rosz­czeń klien­ta wobec ban­ku Rzecz­nik Gene­ral­ny TSUE sta­nął na sta­no­wi­sku, że art. 6 ust. 1 i 7 ust. 1 inter­pre­to­wa­ne w świe­tle art. 8 dyrek­ty­wy 93/13/EWG nie sto­ją na prze­szko­dzie prze­pi­som kra­jo­wym bądź takiej ich wykład­ni, zgod­nie z któ­rą kon­su­men­to­wi przy­słu­gu­je rosz­cze­nie o wyna­gro­dze­nie za korzy­sta­nie z kapi­ta­łu wobec ban­ku, któ­ry z takie­go kapi­ta­łu korzy­stał. Jed­no­cze­śnie oce­na, czy takie rosz­cze­nie w świe­tle pra­wa kra­jo­we­go kon­su­men­to­wi przy­słu­gu­je oraz jakie są gra­ni­ce moż­li­wo­ści docho­dze­nia takich rosz­czeń przez kon­su­men­ta powin­na być doko­na­na przez sąd odsy­ła­ją­cy na pod­sta­wie pra­wa krajowego.

W komu­ni­ka­cie pra­so­wym nr 36/23 TSUE czy­ta­my, że: Rzecz­nik gene­ral­ny Antho­ny Micha­el Col­lins: po uzna­niu umo­wy kre­dy­tu hipo­tecz­ne­go za nie­waż­ną ze wzglę­du na nie­uczci­we warun­ki kon­su­men­ci mogą docho­dzić wzglę­dem ban­ków rosz­czeń wykra­cza­ją­cych poza zwrot świad­czeń pie­nięż­nych; ban­ki nie mają tego prawa.

Do sądów kra­jo­wych nale­ży usta­le­nie, w opar­ciu o pra­wo kra­jo­we, czy kon­su­men­ci mają pra­wo docho­dzić tego rodza­ju rosz­czeń oraz, jeże­li tak jest, roz­strzy­gnię­cie o ich zasadności.

W wyda­nej dzi­siaj opi­nii rzecz­nik gene­ral­ny Antho­ny Micha­el Col­lins przy­po­mniał, że dyrek­ty­wa 93/13 nie okre­śla, jakie są skut­ki stwier­dze­nia, że umo­wa kon­su­menc­ka sta­je się praw­nie nie­ist­nie­ją­ca po usu­nię­ciu z niej nie­uczci­wych warun­ków. Skut­ki te są okre­śla­ne przez pań­stwa człon­kow­skie na pod­sta­wie ich pra­wa kra­jo­we­go w spo­sób zgod­ny z pra­wem Unii. (44)

W odnie­sie­niu do rosz­czeń kon­su­men­ta wzglę­dem ban­ku, rzecz­nik gene­ral­ny Col­lins przy­jął, że dyrek­ty­wa 93/13 nie stoi na prze­szko­dzie prze­pi­som pra­wa kra­jo­we­go ani orzecz­nic­twu kra­jo­we­mu, w któ­rym doko­nu­je się ich wykład­ni, na pod­sta­wie któ­rych kon­su­men­to­wi uła­twia się docho­dze­nie rosz­czeń wykra­cza­ją­cych poza zwrot świad­czeń pie­nięż­nych speł­nio­nych na pod­sta­wie nie­waż­nej umo­wy kre­dy­tu hipo­tecz­ne­go, oraz zapła­tę odse­tek usta­wo­wych za opóź­nie­nie od chwi­li wezwa­nia do zapła­ty. Jed­nak do sądu odsy­ła­ją­ce­go nale­ży usta­le­nie, w świe­tle pra­wa kra­jo­we­go, czy kon­su­men­ci mają pra­wo docho­dzić tego rodza­ju rosz­czeń, oraz, jeże­li tak jest, roz­strzy­gnię­cie o ich zasadności.

Powyż­sze ozna­cza, że ban­kom nie nale­ży się wyna­gro­dze­nie za korzy­sta­nie z kapi­ta­łu, ponie­waż w pol­skim porząd­ku praw­nym nie ist­nie­ją prze­pi­sy, któ­re mogły­by sta­no­wić pod­sta­wę do doma­ga­nia się przez ban­ki takie­go wyna­gro­dze­nia, po unie­waż­nie­niu umo­wy kre­dy­tu przez sąd.

War­to zauwa­żyć, że opi­nie wyda­wa­ne przez Rzecz­ni­ka Gene­ral­ne­go TSUE są bar­dzo istot­ne, ponie­waż prze­waż­nie pokry­wa­ją się z wyro­ka­mi TSUE, stąd moż­na liczyć na to, że orze­cze­nie, jakie zapad­nie w powyż­szej spra­wie praw­do­po­dob­nie w poło­wie 2023 r. będzie co naj­mniej tak korzyst­ne dla kre­dy­to­bior­ców, jak opi­nia Rzecznika.