Nowy korzystny wyrok TSUE z 16 marca 2023 r. w sprawie C‑6/22

Dobra pas­sa Fran­ko­wi­czów w TSUE trwa – 16 mar­ca 2023 r. TSUE ws. C‑6/22 uznał, że dyrek­ty­wa 93/13 chro­ni kon­su­men­ta tak­że po unie­waż­nie­niu umo­wy kre­dy­tu, sąd nie może badać sytu­acji finan­so­wej kre­dy­to­bior­cy, a tak­że nie może uzu­peł­nić umo­wy prze­pi­sem, któ­ry nie ma cha­rak­te­ru dyspozytywnego.

Poni­że pyta­nia pre­ju­dy­cjal­ne skie­ro­wał do TSUE Sąd Rejo­no­wy dla War­sza­wy-Woli w War­sza­wie w dniu 4 stycz­nia 2022 r.:

1) Czy w świe­tle celu dyrek­ty­wy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwiet­nia 1993 w spra­wie nie­uczci­wych warun­ków w umo­wach kon­su­menc­kich ( 1 ) jakim jest ochro­na kon­su­men­ta przed nie­uczci­wy­mi warun­ka­mi umów z przed­się­bior­ca­mi, upraw­nio­na jest inter­pre­ta­cja, że wraz z unie­waż­nie­niem przez sąd umo­wy przy zasto­so­wa­niu reguł z dyrek­ty­wy, koń­czy się zasto­so­wa­nie tej dyrek­ty­wy, a z nią ochro­na kon­su­men­ta, stąd zasad roz­li­cze­nia dla kon­su­men­ta oraz przed­się­bior­cy trze­ba poszu­ki­wać w prze­pi­sach kra­jo­we­go pra­wa zobo­wią­zań wła­ści­we­go dla roz­li­cze­nia nie­waż­nej umowy? 

2) Czy w świe­tle art. 6 i 7 dyrek­ty­wy 93/13/EWG, jeże­li sąd stwier­dzi, że dany waru­nek umo­wy jest nie­do­zwo­lo­ny, a umo­wa nie może obo­wią­zy­wać po eli­mi­na­cji tego warun­ku, przy bra­ku zgo­dy stron do wypeł­nie­nia powsta­łej luki zapi­sa­mi zgod­ny­mi z ich wolą oraz przy bra­ku prze­pi­sów dys­po­zy­tyw­nych, sąd powi­nien unie­waż­nić umo­wę poprze­sta­jąc na woli kon­su­men­ta żąda­ją­ce­go aby sąd unie­waż­nił umo­wę czy też sąd ma badać z urzę­du, wykra­cza­jąc poza żąda­nia stron, mająt­ko­wą sytu­ację kon­su­men­ta, dla usta­le­nia, czy unie­waż­nie­nie umo­wy nie nara­zi kon­su­men­ta na szcze­gól­nie nie­ko­rzyst­ne konsekwencje? 

3) Czy art. 6 dyrek­ty­wy 93/13/EWG pozwa­la na inter­pre­ta­cję, zgod­nie z jaką, jeże­li sąd doj­dzie do wnio­sku, że unie­waż­nie­nie umo­wy było­by szcze­gól­nie nie­ko­rzyst­ne dla kon­su­men­ta, a pomi­mo nakła­nia­nia stron, nie doj­dą one do poro­zu­mie­nia co do wypeł­nie­nia umo­wy, mając na wzglę­dzie obiek­tyw­nie rozu­mia­ne dobro kon­su­men­ta, sąd może wypeł­nić powsta­łą w umo­wie lukę po „usu­nię­ciu” z niej nie­uczci­wych posta­no­wień, prze­pi­sa­mi pra­wa kra­jo­we­go nie dys­po­zy­tyw­ny­mi, w rozu­mie­niu wska­za­nym w wyro­ku Try­bu­na­łu C‑260/18 tzn. mają­cy­mi wprost zasto­so­wa­nie do luki w umo­wie, a kon­kret­ny­mi prze­pi­sa­mi pra­wa kra­jo­we­go, któ­re moż­na zasto­so­wać do przed­mio­to­wej umo­wy tyl­ko odpo­wied­nio lub przez ana­lo­gię, a któ­re odzwier­cie­dla­ją regu­łę obo­wią­zu­ją­cą w kra­jo­wym pra­wie zobowiązań?

W odpo­wie­dzi TSUE orzekł, że ochro­na kon­su­men­tów na pod­sta­wie dyrek­ty­wy 93/13 nie jest ogra­ni­czo­na wyłącz­nie do cza­su trwa­nia umo­wy i jej wyko­ny­wa­nia, ale obo­wią­zu­je tak­że po jej wyko­na­niu lub unie­waż­nie­niu umo­wy kre­dy­tu. W przy­pad­ku unie­waż­nie­nia umo­wy kre­dy­tu z uwa­gi na zamiesz­czo­ne w niej nie­do­zwo­lo­ne posta­no­wie­nia umow­ne, do pań­stwa człon­kow­skie­go nale­ży ure­gu­lo­wa­nie skut­ków takie­go unie­waż­nie­nia, któ­re­go celem jest przy­wró­ce­nie sytu­acji praw­nej i fak­tycz­nej, jaka ist­nia­ła­by bez klau­zu­li abu­zyw­nej w umo­wie. Co wię­cej TSUE sprze­ci­wia się zasto­so­wa­niu prze­pi­sów kra­jo­wych, któ­re pro­wa­dzi­ły­by do rów­ne­go podzia­łu strat mię­dzy stro­ny unie­waż­nio­ne­go kontraktu.

W prak­ty­ce – na grun­cie pra­wa pol­skie­go – ozna­cza to, że stwier­dze­nie abu­zyw­no­ści klau­zul walo­ry­za­cyj­nych, wią­że się z obo­wiąz­kiem zwro­tu przez bank nie­na­leż­ne­go świad­cze­nia. Brak takie­go skut­ku resty­tu­cyj­ne­go mógł­by pod­wa­żyć sku­tek znie­chę­ca­ją­cy przed­się­bior­cę, wyni­ka­ją­cy z art. 6 ust. 1 w zw. z art. 7 ust. 1 dyrek­ty­wy 93/13. Gdy­by w umo­wie kre­dy­tu nie zawar­to nie­uczci­we­go posta­no­wie­nia, któ­re daje ban­ko­wi moż­li­wość dowol­ne­go kształ­to­wa­nia wyso­ko­ści kur­su oraz wyso­ko­ści zobo­wią­za­nia kon­su­men­ta, to w isto­cie bank takiej umo­wy (bez klau­zul prze­li­cze­nio­wych) nigdy by z kon­su­men­tem nie zawarł. Pozba­wie­nie umo­wy kre­dy­tu nie­do­zwo­lo­ne­go mecha­ni­zmu walo­ry­za­cji spra­wia więc, iż umo­wa nie pod­le­ga­ła­by wyko­na­niu. Przy­wró­ce­nie sytu­acji praw­nej i fak­tycz­nej pro­wa­dzić zatem musi do orze­cze­nia o obo­wiąz­ku zwro­tu świad­cze­nia nie­na­leż­ne­go przez bank na rzecz kon­su­men­ta, a więc do przy­wró­ce­nia sta­nu gdy­by nie­uczci­wej umo­wy nie zawarto.

TSUE jed­no­cze­śnie stwier­dził kate­go­rycz­nie, że w przy­pad­ku bra­ku ochro­ny gwa­ran­to­wa­nej przez Dyrek­ty­wę 93/13, sto­so­wa­nie prze­pi­sów pra­wa kra­jo­we­go prze­wi­du­ją­cych jed­na­ko­wy podział strat mię­dzy stro­na­mi przy­czy­ni­ło­by się do wyeli­mi­no­wa­nia znie­chę­ca­ją­ce­go skut­ku wywie­ra­ne­go na przed­się­bior­ców, ponie­waż prze­pi­sy te mogły­by osta­tecz­nie przy­no­sić korzy­ści przed­się­bior­com poprzez ogra­ni­cze­nie ich obo­wiąz­ku zwro­tu kwot nie­na­leż­nie pobra­nych na pod­sta­wie tych warunków.

Powyż­sze ozna­cza, że TSUE pod­dał w zasa­dzie w wąt­pli­wość moż­li­wość usta­wo­we­go roz­wią­za­nia kwe­stii tzw. kre­dy­tów fran­ko­wych wedle ostat­niej pro­po­zy­cji ban­ków, for­su­ją­cych prze­wa­lu­to­wa­nie kre­dy­tu na zło­to­wych, a w przy­pad­ku bra­ku zgo­dy kre­dy­to­bior­cy na prze­wa­lu­to­wa­nie, doko­ny­wa­nie spłat przy zasto­so­wa­niu kur­su śred­nie­go NBP, nawet jeśli kon­su­ment nie wyra­ża na powyż­sze zgody.

Pod­su­mo­wu­jąc uznać nale­ży, że wszel­kie roz­wią­za­nia, któ­re mia­ły­by uprzy­wi­le­jo­wy­wać ban­ki i osła­biać ochro­nę wyni­ka­ją­cą z dyrek­ty­wy 93/13, były­by sprzecz­ne z pra­wem Unii Europejskiej.