Koniec roku 2022 r. przyniósł kolejne korzystne zmiany, mające na celu ochronę konsumentów – jakie zmiany wprowadza nowelizacja ustawy antylichwiarskiej?

Od 18 grud­nia 2022 r. obo­wią­zu­je zno­we­li­zo­wa­na tzw. usta­wa anty­li­chwiar­ska. Jej celem jest zwięk­sze­nie ochro­ny osób fizycz­nych, zawie­ra­ją­cych umo­wy o pożycz­kę pie­nięż­ną, nie­po­zo­sta­ją­cych w bez­po­śred­nim związ­ku z pro­wa­dzo­ną przez te oso­by dzia­łal­no­ścią gospo­dar­czą lub zawodową.
Powyż­sza usta­wa w nowe­li­zo­wa­nym brzmie­niu, regu­lu­je rynek poży­czek kon­su­menc­kich w celu ogra­ni­cze­nia moż­li­wo­ści nad­użyć ze stro­ny firm pożycz­ko­wych. Od tej teraz „chwi­lów­ki” albo pożycz­ki od osób fizycz­nych nie mogą już zawie­rać ukry­tych, rażą­co wyso­kich opłat czy oprocentowania.

Głów­nym zało­że­niem „usta­wy anty­li­chwiar­skiej” jest zwięk­sze­nie bez­pie­czeń­stwa klien­tów, korzy­sta­ją­cych z finan­so­wa­nia w sek­to­rze poza­ban­ko­wym. Pra­ce legi­sla­cyj­ne sku­pia­ły się wokół zwięk­sze­nia kon­tro­li nad „para­ban­ka­mi”, bowiem fir­my trud­nią­ce się udzie­la­niem poży­czek nie pod­le­ga­ły takiej kon­tro­li jak ban­ki, więc mogły z dużo więk­szą dowol­no­ścią usta­lać warun­ki spła­ty zobowiązań.

Do naj­istot­niej­szych zmian wpro­wa­dzo­nych nowe­li­za­cją nale­ży zaliczyć:

• zde­fi­nio­wa­nie kosz­tów poza­od­set­ko­wych i okre­śle­nie przy tym mak­sy­mal­nych kosz­tów poza­od­set­ko­wych pożyczek,
• obni­że­nie kosz­tów poza­od­set­ko­wych dla kre­dy­tów konsumenckich,
• zapo­bie­ga­nie tzw. „rolo­wa­niu kre­dy­tów”, czy­li zacią­ga­niu kolej­nych po to, by spła­cić wcześniejsze,
• wpro­wa­dze­nie każ­do­ra­zo­we­go bada­nia zdol­no­ści kredytowej, 
• więk­szy nad­zór Komi­sji Nad­zo­ru Finan­so­we­go nad insty­tu­cja­mi pożyczkowymi.

Zno­we­li­zo­wa­na usta­wa wpro­wa­dzi­ła tak­że nowe regu­la­cje doty­czą­ce tego, kto może udzie­lać poży­czek poza­ban­ko­wych. Do dnia wej­ścia w życie usta­wy, mini­mal­ny kapi­tał zakła­do­wy fir­my udzie­la­ją­cej poży­czek mógł wyno­sić 200 tys. zł. Nato­miast, nowe­li­za­cja pod­no­si go do 1 mln zł. Usta­wa dodat­ko­wo nakła­da sank­cje na pożycz­ko­daw­ców udzie­la­ją­cych poży­czek kon­su­men­tom, któ­rzy na moment zacią­gnię­cia pożycz­ki — nie mie­li zdol­no­ści kre­dy­to­wej lub mie­li zale­gło­ści w spła­cie zadłu­że­nia wyno­szą­ce co naj­mniej 6 mie­się­cy, a pożycz­ka nie była prze­zna­czo­na na jego spła­tę. W związ­ku z czym pożycz­ko­daw­ca nie będzie mógł już zbyć takiej wie­rzy­tel­no­ści, a docho­dze­nie wie­rzy­tel­no­ści będzie moż­li­we dopie­ro po cał­ko­wi­tej spła­cie wcze­śniej­sze­go zobo­wią­za­nia, jego wyga­śnię­ciu lub pra­wo­moc­nym potwier­dze­niu przez sąd jego nieistnienia.

Ponad­to, jeże­li udzie­la­ją­ce­go pożycz­kę repre­zen­tu­je przy zawar­ciu umo­wy agent lub inna upo­waż­nio­na oso­ba, za któ­rej pośred­nic­twem dają­cy pożycz­kę zawie­ra umo­wę lub przy któ­rej pomo­cy wyko­nu­je swo­je zobo­wią­za­nie, do poza­od­set­ko­wych kosz­tów zwią­za­nych z zawar­ciem umo­wy pożycz­ki wli­cza się rów­nież wyna­gro­dze­nie agen­ta lub tej oso­by, o ile pono­si je bio­rą­cy pożycz­kę. Powyż­sze wią­że się obec­nie z tym, że udzie­la­ją­cy pożycz­ki musi wyraź­nie infor­mo­wać pożycz­ko­bior­cę — jesz­cze przed zawar­ciem — umo­wy o łącz­nej wyso­ko­ści poza­od­set­ko­wych kosz­tów oraz odse­tek, a w przy­pad­ku spła­ty pożycz­ki przed ter­mi­nem, nie moż­na żądać odse­tek za okres pozo­sta­ły, a ponie­sio­ne poza­od­set­ko­we kosz­ty ule­ga­ją obni­że­niu sto­sow­nie do skró­ce­nia okre­su kre­dy­to­wa­nia. W przy­pad­ku więc przed­ter­mi­no­wej spła­ty kon­su­ment może ocze­ki­wać od pożycz­ko­daw­cy pro­por­cjo­nal­ne­go zwro­tu wszel­kich opłat i kosz­tów zwią­za­nych z pożycz­ką, jak pro­wi­zja czy skład­ki ubezpieczeniowe.

Głów­nym zało­że­niem usta­wy anty­li­chwiar­skiej jest więc wal­ka z lichwą i zanie­dby­wa­niem praw kon­su­menc­kich. Przez dłu­gi czas rynek poży­czek poza­ban­ko­wych prak­tycz­nie nie był ure­gu­lo­wa­ny prze­pi­sa­mi pra­wa. Zada­niem usta­wy anty­li­chwiar­skiej w zno­we­li­zo­wa­nej for­mie jest więc eli­mi­na­cja nie­uczci­wych prak­tyk pożycz­ko­daw­ców i ochro­na kon­su­men­tów. Dzię­ki zmia­nom ogra­ni­cza­ją­cym kosz­ty poza­od­set­ko­we poży­czek, ofer­ty powin­ny obec­nie być zbli­żo­ne do para­me­trów ceno­wych kre­dy­tów, a jak wyja­śnia Mini­ster­stwo Finan­sów, usta­wa ma tak­że ogra­ni­czyć ryzy­ko nad­użyć pod­czas udzie­la­nia pożyczek.

Na chwi­lę obec­ną trud­no jed­no­znacz­nie okre­ślić, jak na rynek poży­czek poza­ban­ko­wych wpły­ną ure­gu­lo­wa­nia wpro­wa­dzo­ne zno­we­li­zo­wa­ną usta­wą, jed­nak wie­le wpro­wa­dzo­nych zmian jest pozy­tyw­nych i powin­no przy­nieść popra­wę sytu­acji na ryn­ku poży­czek poza­ban­ko­wych. Kre­dy­to­bior­cy powin­ni czuć się teraz bez­piecz­niej, ponie­waż nie będą już nara­że­ni na ukry­te dodat­ko­we opła­ty, czę­sto wypi­sa­ne małym dru­kiem wygó­ro­wa­ne kosz­ty, któ­re nie­jed­no­krot­nie sta­wia­ły kon­su­men­tów w trud­nej sytu­acji finan­so­wej i życiowej.