Kolejny wyrok TSUE korzystny dla Frankowiczów! Czy przyśpieszy orzekanie w sprawach CHF?

W czwar­tek 21 wrze­śnia Try­bu­nał Spra­wie­dli­wo­ści Unii Euro­pej­skiej wydał kolej­ne orze­cze­nie w pol­skiej spra­wie doty­czą­cej kre­dy­tów fran­ko­wych. Spra­wę zaini­cjo­wał Sąd Rejo­no­wy dla War­sza­wy Śród­mie­ścia, któ­ry to 25 lute­go 2022 roku skie­ro­wał do TSUE trzy pyta­nia pre­ju­dy­cjal­ne w spra­wie o sygn. akt. C‑139/22.

Spra­wa, o któ­rej mowa, doty­czy­ła kre­dy­tu indek­so­wa­ne­go zawar­te­go przez mał­żeń­stwo w 2009 r z mBan­kiem. Jeden z kre­dy­to­bior­ców w przed­mio­to­wej spra­wie, w momen­cie pod­pi­sy­wa­nia umo­wy kre­dy­to­wej, posia­dał wykształ­ce­nie w dzie­dzi­nie zarzą­dza­nia i finan­sów uzy­ska­ne na reno­mo­wa­nej pol­skiej uczel­ni eko­no­micz­nej. Co wię­cej, był ówcze­snym pra­cow­ni­kiem pozwa­ne­go ban­ku, w któ­rym udzie­lał kre­dy­tów hipo­tecz­nych. Kre­dy­to­bior­ca zda­wał sobie zatem być może bar­dziej spra­wę z ryzy­ka zwią­za­ne­go z kre­dy­tem indek­so­wa­nym do walu­ty obcej niż inni kon­su­men­ci. Dodat­ko­wo zapi­sy zawar­te w umo­wie kre­dy­to­wej, pod­pi­sa­nej przez mał­żeń­stwo, były iden­tycz­ne z klau­zu­la­mi wpi­sa­ny­mi do kra­jo­we­go reje­stru klau­zul nie­do­zwo­lo­nych, pro­wa­dzo­ne­go przez Pre­ze­sa UOKIK.

W związ­ku z powyż­szym Sąd wystą­pił do TSUE o ofi­cjal­ne sta­no­wi­sko w trzech kwe­stiach dotyczących:

1. Skut­ków wpi­sa­nia posta­no­wie­nia z umo­wy do kra­jo­we­go reje­stru klau­zul abuzywnych
2. Skut­ków usu­nię­cia z umo­wy posta­no­wie­nia o nie­uczci­wym cha­rak­te­rze (zastą­pie­nia go innym zapi­sem z umowy)
3. Zasad infor­mo­wa­nia o ryzy­ku walu­to­wym i innych ryzy­kach osób dys­po­nu­ją­cych wie­dzą ekonomiczną

Odno­sząc się do pierw­szej kwe­stii, Try­bu­nał uznał, że wpi­sa­nie posta­no­wie­nia z umo­wy do reje­stru klau­zul abu­zyw­nych UOKiK jest wystar­cza­ją­ce, aby sąd uznał ten waru­nek umow­ny za nie­uczci­wy. Ozna­cza to, że Sąd nie musi ponow­nie badać umo­wy pod kątem abu­zyw­no­ści, ale wystar­czy, że ziden­ty­fi­ku­je w niej zapis toż­sa­my z wpi­sem do reje­stru klau­zul nie­do­zwo­lo­nych. War­to przy­po­mnieć, że rejestr klau­zul nie­do­zwo­lo­nych znaj­du­je się na stro­nie inter­ne­to­wej UOKiK. Zgod­nie z obo­wią­zu­ją­cy­mi prze­pi­sa­mi, o wpi­sa­niu klau­zu­li decy­du­je Pre­zes UOKiK, wyda­jąc sto­sow­ną decy­zję i zaka­zu­jąc jej sto­so­wa­nia w umo­wach z kon­su­men­ta­mi. Nie­wąt­pli­wie takie roz­strzy­gnię­cie powin­no wpły­nąć na przy­śpie­sze­nie toczą­cych się postę­po­wań, gdyż sądy nie będę musia­ły każ­do­ra­zo­wo badać nie­uczci­wo­ści zapi­sów umow­ny, mimo że wzo­rzec już jest uzna­ny za abu­zyw­ny, a jedy­nie doko­nać ana­li­zy tre­ści już wpi­sa­nych do reje­stru klauzul.

Kolej­na roz­pa­try­wa­na przez TSUE kwe­stia doty­czy­ła moż­li­wo­ści dal­sze­go wyko­ny­wa­nia umo­wy po wyeli­mi­no­wa­niu z niej nie­uczci­we­go posta­no­wie­nia i zastą­pie­niu go uczci­wym zapi­sem z umo­wy lub regu­la­mi­nu. W tym kon­kret­nym przy­pad­ku cho­dzi­ło o zapis prze­wi­du­ją­cy alter­na­tyw­nie moż­li­wość spła­ty kre­dy­tu bez­po­śred­nio w walu­cie obcej. Try­bu­nał zazna­czył, że nie­uczci­we posta­no­wie­nie wystę­pu­ją­ce w umo­wie nie może utra­cić takie­go cha­rak­te­ru z powo­du inne­go posta­no­wie­nia o cha­rak­te­rze uczci­wym. Nie­uczci­wy zapis pozo­sta­je cały czas nie­uczci­wy mimo tego, że umo­wa lub regu­la­min zawie­ra inny, uczci­wy zapis. Ponad­to, nie­uzna­nie nie­waż­no­ści nie­uczci­we­go warun­ku umo­wy może sta­no­wić zagro­że­nie dla dłu­go­ter­mi­no­we­go celu dyrek­ty­wy 93/13/EWG, któ­rym jest eli­mi­na­cja sto­so­wa­nia abu­zyw­nych klau­zul wobec konsumentów.

Ostat­nia, rów­nie klu­czo­wa kwe­stia doty­czy­ła, tego czy przed­się­bior­ca ma obo­wią­zek poin­for­mo­wa­nia o istot­nych cechach umo­wy i zwią­za­nych z nią ryzy­kach rów­nież kon­su­men­ta wykształ­co­ne­go i posia­da­ją­ce­go odpo­wied­nią wie­dzę w danej dzie­dzi­nie? To pierw­sza taka spra­wa przed Try­bu­na­łem Spra­wie­dli­wo­ści Unii Euro­pej­skiej, w któ­rej mamy do czy­nie­nia z umo­wą kre­dy­tu fran­ko­we­go zawar­tą mię­dzy mBan­kiem a jego pra­cow­ni­kiem. Kwe­stia ta jest o tyle istot­na, ponie­waż przy­zna­nie sta­tu­su kon­su­men­ta w spo­rze deter­mi­nu­je do przy­zna­nia ochro­ny na mocy dyrek­ty­wy 93/13 i innych unij­nych dyrek­tyw doty­czą­cych ochro­ny konsumenckiej.

Nie­jed­no­krot­nie w pro­ce­sach fran­ko­wych, gdy kre­dy­to­bior­cą był eko­no­mi­sta, finan­si­sta, praw­nik czy też pra­cow­nik ban­ku, poja­wia­ło się wie­le wąt­pli­wo­ści, jak taka oso­ba zosta­nie potrak­to­wa­na przez sąd i czy będzie jej przy­słu­gi­wał sta­tus kon­su­men­ta. Od teraz powyż­sza kwe­stia nie powin­na budzić żad­nych wąt­pli­wo­ści. Podob­nie, jak w swo­ich poprzed­nich wyro­kach, tak i tym razem TSUE opo­wie­dział się za sze­ro­ką ochro­ną kon­su­men­ta. Zgod­nie z wyda­nym orze­cze­niem, posia­da­nie wykształ­ce­nia wyż­sze­go w dzie­dzi­nie zarzą­dza­nia i finan­sów oraz zatrud­nie­nie w ban­ku udzie­la­ją­cym kre­dy­tu nie pozba­wia kre­dy­to­bior­cy pra­wa do zakwe­stio­no­wa­nia nie­uczci­we­go cha­rak­te­ru klau­zul umow­nych. Przed­się­bior­ca ma obo­wią­zek poin­for­mo­wa­nia zain­te­re­so­wa­ne­go kon­su­men­ta o istot­nych cechach zawar­tej z nim umo­wy oraz o ryzy­ku zwią­za­nym z tą umo­wą i to nawet wów­czas, gdy kon­su­ment jest jego pra­cow­ni­kiem i może mieć odpo­wied­nią wie­dzę. To na ban­ku spo­czy­wa obo­wią­zek infor­ma­cyj­ny iden­tycz­ny dla każ­de­go konsumenta.

Kan­ce­la­ria rów­nież uzy­ska­ła już korzyst­ne roz­strzy­gnię­cie w spra­wie, w któ­rej kre­dy­to­bior­cy są rad­ca­mi praw­ny­mi. Sąd Okrę­go­wy w War­sza­wie przy­chy­lił się do powódz­twa i wyro­kiem z dnia 6 czerw­ca 2022 r. (XXVIII C 1870/21) uznał, że umo­wa kre­dy­tu hipo­tecz­ne­go indek­so­wa­ne­go do CHF zawar­ta przez Klien­tów Kan­ce­la­rii z Ban­kiem Mil­len­nium jest nie­waż­na w całości.

wyrok z 6.06.2022 ws. XXVIII C 1870.21_watermarked

Powód­ka, w momen­cie zawar­cia umo­wy, była rad­cą praw­nym, pra­cu­jąc na pod­sta­wie umo­wy o pra­cę oraz dodat­ko­wo pro­wa­dząc wła­sną dzia­łal­ność gospo­dar­czą – kan­ce­la­rię. Powód rów­nież z wykształ­ce­nia praw­nik-rad­ca praw­ny, pra­co­wał jako dyrek­tor biu­ra w towa­rzy­stwie ubez­pie­cze­nio­wym. W powyż­szej spra­wie Sąd zazna­czył w uza­sad­nie­niu, że sta­tus kon­su­menc­ki osób wystę­pu­ją­cych po stro­nie powo­do­wej nie powi­nien budzić żad­nych wąt­pli­wo­ści: zakup loka­lu nie miał związ­ku z pro­wa­dzo­ną przez Klient­kę Kan­ce­la­rii dzia­łal­no­ścią gospo­dar­czą, a Powód nie pro­wa­dził takiej dzia­łal­no­ści w ogó­le. Co wię­cej, Sąd pod­kre­ślił klu­czo­wy tutaj aspekt bra­ku indy­wi­du­al­ne­go uzgod­nie­nia posta­no­wień umow­nych, doty­czą­cych indek­sa­cji i korzy­sta­nia ze wzor­ca umo­wy opar­te­go na samo­dziel­nie opra­co­wa­nym regu­la­mi­nie oraz goto­we­go oświad­cze­nia o ryzy­ku, co sta­no­wi­ło pod­sta­wę do unie­waż­nie­nia umo­wy kre­dy­tu fran­ko­we­go w całości.