Dnia 28 kwietnia 2022 r. Sąd Najwyższy wydał kolejną korzystną dla kredytobiorców frankowych uchwałę o sygn. III CZP 40/22, która otwiera przedsiębiorcom – frankowiczom drogę do dochodzenia nieważności umów kredytów indeksowanych do waluty obcej.

Dnia 28 kwiet­nia 2022 r. Sąd Naj­wyż­szy wydał kolej­ną korzyst­ną dla kre­dy­to­bior­ców fran­ko­wych uchwa­łę o sygn. III CZP 40/22, któ­ra otwie­ra przed­się­bior­com – fran­ko­wi­czom dro­gę do docho­dze­nia nie­waż­no­ści umów kre­dy­tów indek­so­wa­nych do walu­ty obcej.

W zeszłym roku Sąd Ape­la­cyj­ny w War­sza­wie zwró­cił się do SN z zapy­ta­niem o nastę­pu­ją­cej treści:

​„Czy w świe­tle art. 3531 k.c. w zw. z art. 69 ust. 1 i 2 usta­wy z 29.08.1997 r. – Pra­wo ban­ko­we – w wer­sji sprzed nowe­li­za­cji usta­wą z dn. 29.07.2011 r. o zmia­nie usta­wy – Pra­wo ban­ko­we oraz nie­któ­rych innych ustaw, zgod­ne z natu­rą sto­sun­ku praw­ne­go kre­dy­tu indek­so­wa­ne­go do walu­ty obcej są zapi­sy umo­wy i sta­no­wią­ce­go jej część regu­la­mi­nu, w któ­rych kre­dy­to­daw­ca jest upo­waż­nio­ny do jed­no­stron­ne­go okre­śle­nia kur­su walu­ty (bez odnie­sie­nia do obiek­tyw­nych i wery­fi­ko­wal­nych kry­te­riów), któ­ra zosta­ła wska­za­na, jako wła­ści­wa do wyli­cze­nia wyso­ko­ści zobo­wią­za­nia kre­dy­to­bior­cy oraz usta­le­nia wyso­ko­ści poszcze­gól­nych rat kre­dy­tu i ich zali­cze­nia na poczet zobo­wią­za­nia kredytowego?”

Pyta­nie doty­czy więc kwe­stii waż­no­ści umo­wy kre­dy­tu indek­so­wa­ne­go do walu­ty obcej, w któ­rej bank może arbi­tral­nie okre­ślać kur­sy tej walu­ty, co ma wpływ na kształ­to­wa­nie wyso­ko­ści zobo­wią­za­nia kre­dy­to­bior­cy, a spo­sób usta­la­nia kur­su nie odno­si się do żad­nych obiek­tyw­nych kry­te­riów. W orzecz­nic­twie bowiem mamy do czy­nie­nia z roz­bież­no­ścią w oce­nie cha­rak­te­ru tych posta­no­wień.

Część sądów umo­wy takie uzna­je za nie­waż­ne na pod­sta­wie ogól­ne­go prze­pi­su kodek­su cywil­ne­go, czy­li art. 353 (1). Prze­pis ten wyra­ża zasa­dę swo­bo­dy umów, czy­li jed­ną z pod­sta­wo­wych norm rzą­dzą­cych się pra­wem cywil­nym – zgod­nie z nim: Stro­ny zawie­ra­ją­ce umo­wę mogą uło­żyć sto­su­nek praw­ny według swe­go uzna­nia, byle­by jego treść lub cel nie sprze­ci­wia­ły się wła­ści­wo­ści (natu­rze) sto­sun­ku, usta­wie ani zasa­dom współ­ży­cia spo­łecz­ne­go. Inne skła­dy sędziow­skie nato­miast uwa­ża­ją, że w takim przy­pad­ku moż­na mówić o nie­waż­no­ści ze wzglę­du na tzw. klau­zu­le abu­zyw­ne, czy­li powo­łu­jąc się na art. 385 (1) kodek­su cywil­ne­go sta­no­wią­cy, że posta­no­wie­nia umo­wy zawie­ra­nej z kon­su­men­tem nie­uzgod­nio­ne indy­wi­du­al­nie nie wią­żą go, jeże­li kształ­tu­ją jego pra­wa i obo­wiąz­ki w spo­sób sprzecz­ny z dobry­mi oby­cza­ja­mi, rażą­co naru­sza­jąc jego inte­re­sy (nie­do­zwo­lo­ne posta­no­wie­nia umow­ne). To dru­gie rozu­mie­nie nie­waż­no­ści odno­si się tyl­ko do kon­su­men­tów, pod­czas gdy pierw­sze może zna­leźć zasto­so­wa­nie tak­że w przy­pad­ku przedsiębiorców.

SN w uchwa­le orzekł, że — po pierw­sze — “sprzecz­ne z natu­rą sto­sun­ku praw­ne­go kre­dy­tu indek­so­wa­ne­go do walu­ty obcej są posta­no­wie­nia, w któ­rych kre­dy­to­daw­ca jest upo­waż­nio­ny do jed­no­stron­ne­go ozna­cze­nia kur­su walu­ty wła­ści­wej do wyli­cze­nia wyso­ko­ści zobo­wią­za­nia kre­dy­to­bior­cy oraz usta­le­nia wyso­ko­ści rat kre­dy­tu, jeże­li z tre­ści sto­sun­ku praw­ne­go nie wyni­ka­ją obiek­tyw­ne i wery­fi­ko­wal­ne kry­te­ria ozna­cze­nia tego kur­su”.

Po dru­gie SN wska­zał, że “posta­no­wie­nia takie, jeśli speł­nia­ją kry­te­ria uzna­nia ich za nie­do­zwo­lo­ne posta­no­wie­nia umow­ne, nie są nie­waż­ne, lecz nie wią­żą kon­su­men­ta” w rozu­mie­niu zapi­su Kodek­su cywil­ne­go dot. klau­zul abuzywnych.

Zda­niem SN wszyst­kie posta­no­wie­nia umów kre­dy­tów fran­ko­wych, któ­re pozwa­la­ją ban­kom na dowol­ne usta­la­nie kur­sów walut obcych, są nie­zgod­ne z pra­wem (sprzecz­ne z natu­rą sto­sun­ku zobo­wią­za­nio­we­go). To nato­miast pro­wa­dzi do nie­waż­no­ści umo­wy w cało­ści albo w czę­ści, czy­li tzw. odfrankowienia.

Powyż­sza uchwa­ła otwie­ra więc dro­gę do docho­dze­nia nie­waż­no­ści umów kre­dy­tów indek­so­wa­nych do walu­ty obcej tak­że w przy­pad­ku umów kre­dy­tu o cha­rak­te­rze mie­sza­nym, gdy część kre­dy­tu prze­zna­czo­na jest na cel nie­kon­su­menc­ki, zwią­za­ny z dzia­łal­no­ścią gospo­dar­czą lub gdy sta­tus kon­su­men­ta przy­słu­gu­je tyl­ko jed­ne­mu z kre­dy­to­bior­ców, gdyż przy­czyn nie­waż­no­ści umo­wy będzie moż­na upa­try­wać nie tyl­ko w abu­zyw­no­ści klau­zul prze­li­cze­nio­wych, ale tak­że w ich sprzecz­no­ści z wła­ści­wo­ścią (natu­rą) sto­sun­ku praw­ne­go. Na uchwa­le sko­rzy­sta­ją głów­nie kre­dy­to­bior­cy, któ­ry zacią­gnę­li kre­dyt powią­za­ny z walu­tą obcą jako przed­się­bior­cy oraz kre­dy­to­bior­cy ubie­ga­ją­cy się o kre­dyt jako kon­su­men­ci, ale któ­rzy następ­nie nie­ru­cho­mość fak­tycz­nie wyko­rzy­sty­wa­li w ramach pro­wa­dzo­nej dzia­łal­no­ści gospodarczej.

Uchwa­ła jest tak­że bar­dzo waż­na dla fran­ko­wi­czów – przed­się­bior­ców. Zgod­ne z uchwa­łą pozo­sta­wie­nie w rękach tyl­ko jed­nej stro­ny sto­sun­ku zobo­wią­za­nio­we­go moż­li­wo­ści wyzna­cza­nia kur­su sto­so­wa­ne­go do prze­li­czeń wypła­co­ne­go kre­dy­tu i spła­ca­nych rat, jest bowiem sprzecz­ne z natu­rą sto­sun­ku zobo­wią­za­nio­we­go umo­wy kre­dy­tu indek­so­wa­ne­go, a w rezul­ta­cie pro­wa­dzi do bez­względ­nej nie­waż­no­ści umo­wy z mocy pra­wa. Uchwa­ła umoż­li­wia unie­waż­nie­nie umo­wy kre­dy­tu fran­ko­we­go tak­że w sytu­acji, gdy zosta­ła zawar­ta przez przed­się­bior­cę, jed­nak­że nale­ży pamię­tać, że w tej sytu­acji odmien­nie niż ma to miej­sce w spra­wach kon­su­menc­kich – okres przedaw­nie­nia jest krót­szy i wyno­si tyl­ko 3 lata, dla­te­go przed­się­bior­com – fran­ko­wi­czom reko­men­du­je­my nie­zwłocz­ne pod­ję­cie działań.