Czy każdy z kredytobiorców ma prawo do samodzielnego wystąpienia o ustalenie nieważności umowy kredytu frankowego?

Od daw­na poja­wia się wie­le dys­ku­sji na temat tego, czy Fran­ko­wi­cze mogą samo­dziel­nie wystą­pić z pozwem o unie­waż­nie­nie swo­jej wadli­wej umo­wy kre­dy­to­wej, jeśli umo­wę zawie­ra­ło wię­cej osób. Pro­blem ten bar­dzo czę­sto poja­wia się w przy­pad­ku roz­wią­za­nia związ­ku mał­żeń­skie­go, kie­dy to kre­dy­to­bior­cy — byli mał­żon­ko­wie, nie są zgod­ni, co do wystą­pie­nia z powódz­twem o usta­le­nie nie­waż­no­ści umo­wy kre­dy­tu fran­ko­we­go. Powyż­szą kwe­stią zaj­mu­je się obec­nie Sąd Naj­wyż­szy. W dniu 19 paź­dzier­ni­ka 2023 r. zapa­dła już uchwa­ła SN, zgod­nie z któ­rą w spra­wach o usta­le­nie nie­waż­no­ści umo­wy kre­dy­tu nie zacho­dzi po stro­nie powo­do­wej współ­uczest­nic­two koniecz­ne wszyst­kich kre­dy­to­bior­ców (III CZP 12/23)!

Nato­miast na dzień 26 paź­dzier­ni­ka 2023 r. zapla­no­wa­ne jest posie­dze­nie Sądu Naj­wyż­sze­go w spra­wie III CZP 156/22, któ­ra rów­nież doty­czy pro­ble­mu współ­uczest­nic­twa kre­dy­to­bior­ców. Decy­zje te mają nie­wąt­pli­wie ogrom­ne zna­cze­nie prak­tycz­ne dla kre­dy­to­bior­ców, wśród któ­rych nie ma zgod­no­ści odno­śnie doma­ga­nia się przed sądem unie­waż­nie­nia umo­wy frankowej.

Spra­wa III CZP 156/22 tra­fi­ła do Sądu Naj­wyż­sze­go na sku­tek posta­no­wie­nia Sądu Ape­la­cyj­ne­go w War­sza­wie V Wydzia­łu Cywil­ne­go (V ACa 949/21) z dnia 29 listo­pa­da 2022 r. Sąd Naj­wyż­szy ma za zada­nie roz­strzy­gnąć dwie klu­czo­we kwestie:

1. czy w spra­wie, w któ­rej docho­dzo­ne są rosz­cze­nia wywo­dzo­ne z abu­zyw­no­ści klau­zul umow­nych o usta­le­nie nie­waż­no­ści umo­wy kre­dy­tu i zwrot nie­na­leż­nych świad­czeń speł­nio­nych na jej pod­sta­wie, zacho­dzi po stro­nie powo­do­wej współ­uczest­nic­two koniecz­ne kre­dy­to­bior­ców? I w razie pozy­tyw­nej odpowiedzi:
2. czy przy­stą­pie­nie do spra­wy oso­by zawia­do­mio­nej w try­bie art. 195 § 2 zda­nie dru­gie k.p.c. po upły­wie ter­mi­nu wska­za­ne­go w art. 195 § 2 zda­nie trze­cie k.p.c. jest bez­sku­tecz­ne (art. 167 k.p.c.), czy też nale­ży je potrak­to­wać jako wystą­pie­nie z nowym powództwem?

Jed­nym z klu­czo­wych zagad­nień w spra­wie III CZP 156/22 jest zatem kwe­stia współ­uczest­nic­twa kre­dy­to­bior­ców – waż­na w aspek­cie wie­lu Fran­ko­wi­czów. Wie­lu eks­per­tów wska­zu­je, że odmo­wa przy­zna­nia jed­ne­mu kre­dy­to­bior­cy samo­dziel­nej legi­ty­ma­cji pro­ce­so­wej unie­moż­li­wi­ła­by mu sko­rzy­sta­nie z pra­wa do sądu. Rze­czy­wi­ście trud­no zaprze­czyć, że wyma­ga­nie łącz­ne­go docho­dze­nia żąda­nia jest dużym utrud­nie­nie dla kon­su­men­ta, któ­ry chciał­by docho­dzić ochro­ny praw­nej. Dodat­ko­wo, nale­ży wska­zać, że for­mu­ło­wa­nie zbęd­nych wyma­gań w kwe­stii współ­uczest­nic­twa, z per­spek­ty­wy ochro­ny praw kon­su­men­ta, moż­na kwe­stio­no­wać jako nie­pro­por­cjo­nal­ne, tak­że w kon­tek­ście pra­wa do sku­tecz­ne­go środ­ka prze­wi­dzia­ne­go w art. 7 dyrek­ty­wy 93/13. War­to w tym miej­scu rów­nież wska­zać art. 47 Kar­ty Praw Pod­sta­wo­wych UE, zgod­nie z któ­rym każ­dy, kogo pra­wa i wol­no­ści zagwa­ran­to­wa­ne przez pra­wo Unii zosta­ły naru­szo­ne, ma pra­wo do sku­tecz­ne­go środ­ka praw­ne­go przed sądem.

W kon­tek­ście roz­wa­żań na temat współ­uczest­nic­twa kre­dy­to­bior­ców istot­ny może oka­zać się wyrok Sądu Naj­wyż­sze­go o sygn. akt V CSK 424/17. Orze­cze­nie to wska­zu­je, że (…) według utrwa­lo­nych poglą­dów brak jest współ­uczest­nic­twa koniecz­ne­go, nie­za­leż­nie od tego, czy doty­czy to świad­cze­nia, czy usta­le­nia w sto­sun­ku do jed­ne­go lub wszyst­kich uczest­ni­ków, że zawar­ta umo­wa jest bez­względ­nie nie­waż­na (…). Ozna­cza to zatem, że każ­dy współ­uczest­nik dzia­ła w imie­niu wła­snym i to nie­za­leż­nie od tego, czy doty­czy to świad­cze­nia lub usta­le­nia w sto­sun­ku do jed­nej lub wszyst­kich stron umo­wy. Sąd, w powyż­szym wyro­ku, pod­kre­ślił rów­nież, że moż­na wystą­pić o usta­le­nie nie­waż­no­ści sto­sun­ku zobo­wią­za­nio­we­go mię­dzy jed­nym z dłuż­ni­ków a wie­rzy­cie­lem, nie­za­leż­nie od wcze­śniej­szych roz­strzy­gnięć w podob­nej sprawie.

Nie­wąt­pli­wie paź­dzier­ni­ko­we roz­strzy­gnię­cia Sądu Naj­wyż­sze­go, doty­czą­ce pro­ble­mu współ­uczest­nic­twa kre­dy­to­bior­ców, będą mia­ły ogrom­ne zna­cze­nie prak­tycz­ne dla wie­lu Fran­ko­wi­czów. Bio­rąc pod uwa­gę powy­żej przy­wo­ła­ne argu­men­ty, Sąd Naj­wyż­szy powi­nien potwier­dzić moż­li­wość samo­dziel­ne­go wystą­pie­nia przez kre­dy­to­bior­cę z powódz­twem o usta­le­nie nie­waż­no­ści umo­wy. Czy rze­czy­wi­ście takie będzie osta­tecz­ne roz­strzy­gnię­cie? Rezul­tat posie­dze­nia, pozna­my już 26 paź­dzier­ni­ka 2023 r.